نخستین قطار کردشگری بین المللی از طریق راه ریلی رازی خوی در شمال آذربایجان غربی وارد کشورمان شد .این قطارگردشگری بین المللی با نام تور مسافرتی هزار و یکشب  توسط یک  شرکت ترکیه ای و با همکاری ...

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی امروز گفت : در نیمه نخست امسال افزون بر 628 هزار نفر مسافر و گردشگر وارد آذربایجان غربی شده اند در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته، 601 هزار نفر بود.

بقعه كلخوران، آرامگاه پدر شيخ صفي‌الدين اسحق اردبيلي جد سلاطين صفوي است و در روستاي كلخوران در سه كيلومتري اردبيل واقع شده‌است. روستاي كلخوران نيز گاه به نام اين بقعه «كلخوران شيخ» خوانده مي‌شود.
بناي بقعه مربوط به اوايل قرن دهم هجري قمري است.

اين بنا در محوطه مشجري به ابعاد ۱۵۰ در ۲۰۰ متر قرار دارد كه مقبره سيد امين‌الدين جبراييل به صورت يك هشت ضلعي در وسط باغ قرار گرفته‌است. قسمتي از نماي پاكار بنا از سنگهاي منتظم ساخته شده كه روي آنها ديوارهاي جانبي بقعه از آجر بنا شده‌است.

بيرون بقعه با تزيينات كاشي به صورت تلفيقي كار شده‌است. سقف اين بقعه مسطح است كه در وسط آن گنبد آجري به نسبت بزرگي قرار دارد. در ورودي بقعه يك ايوان قرار گرفته كه داراي تذهيب كاشي است.

اين مكان داراي محوطه اي است كه در آن گلكاري و تزيين صورت گرفته و همين به فضاي اين مكان جلوه ديگري بخشيده است. بازديد از خود بنا و بناهاي كنار آن و همچنين مقابر افراد مشهور و معروف
نيز از جمله ديدنيهاي آن مي باشد.

اين بنا شامل ديوار گلي بلند، مقبره امين الدين جبراييل، مقبره عوض الخواص بن فيروزشاه زرين كلاه، مقبره سيد محمد الاعرابي، بقعه سيد حمزه، مقابر داخل محوطه بقعه، مقابر خارج از محوطه بقعه مي باشند.

طرح بناي امين الدين جبرائيل به شكل مستطيل است كه يك ذوزنقه برابر ساق به ضلع شمالي از آن چسبيده و آن را به صورت شش ضلعي در آورده است. ابعاد بنا 8/14 ‍× 24 متر از شمال به جنوب مي باشد.

ساق ها و قاعده هاي كوچك ذوزنقه، پهناي سه طاق ايوان مدخل رواق را تشكيل مي دهند. در ازاره مدخل ورودي كاشي كاري شده و بالاي آن يك بيت شعرنوشته شده است. بالاي درب ورودي، تصوير يك شير و يك پلنگ در دو سوي پنجره نقاشي شده و هر يك با يك زنجيره بسته شده اند، و نشان از سبك و سياق منسوب به دوره صفوي و اوايل سده يازدهم هجري دارند.

طاق ايوان ساده است، اما طاق هاي دو سوي آن داراي گچبري و مقرنس كاري است.

رواق، بنايي است مستطيل شكل كه با طاق ضربي آجري پوشيده شده و دو سوي خاوري و باختري آن نيز، دو خواجه نشين منظم ساخته شده است كه طاق ضربي آجري دارد.

سقف رواق و خواجه نشين ها گچبري است، و با رنگ هاي آبي و طلايي و با اسليمي هاي ساده و توريقي و گل هاي شاه عباسي نقاشي شده اند.

ازاره رواق، با كاشي معرق و در برخي قسمت ها با كاشي هاي هشت ضلعي منظم فرش شده و حد فاصل چهار كاشي، با مربع هاي كوچك پوشيده شده است.

رواق مقبره از نظر تزيينات و رنگ، ملايم و هماهنگ مي باشد. ازاره كاشي كاري، مجمموعه گچبري و نقاشي سقف و ديوارها را كه در عين سادگي از تنوع شگفت از جهت طرح هاي مختلف برخوردار است در بر گرفته و فضايي مناسب را براي زايران فرآهم آورده است.

در اين ميان، ‌در چوبي مقبره كه خود يكي از آثار بسيار ارزنده و جالب هنري مي باشد، بر جاي مانده است. روي اين در، منبت كاري هاي چشمگير بر اساس تقسيم بندي هندسي كار شده و اشعار گوناگون در قسمت هاي مختلف آن برجسته كاري شده است.

پس از آن كه از اين در چوبي، وارد مقبره مي شويم، اتاقي به شكل مربع با چهار رواق قرار دارد كه همه آن ها مانند راهرو، ضربي آجري بوده و از داخل، گچ بري ومقرنس كاري شده است. همه سطوح آن در بدنه ديوار و سقف، با اسليمي هاي مختلف و ترنج ها و شاه عباسي ها نقاشي شده اند.

آخرين تعميرات ومرمت كاري در اين قسمت مقبره به سال 1030 هجري قمري مربوط مي باشد و طاهر بن سلطان محمد نقاش، آن را انجام داده است. در متن بقعه مقبره، صندوق ساده شيخ جبراييل قرار گرفته كه ابعاد آن 50/1× 2×3 متر است. در بدنه ديوارهاي بقعه، لوحه اي كمربندي از كلام خدا گچبري شده است.

در دو سوي شاه نشين جنوبي مقبره، دو اتاق شش ضلعي به قطر 30/3 متر و اضلاع 25/1 متر ساخته شده است كه از ويژگي هاي معماري مانند طاقچه بندي ديوارها، مقرنس كاري سقف، گچبري و نقاشي هاي سطوح گوناگون اتاق ها برخوردار است.

اين اتاق ها مجموعه اي از انواع اسليمي ها و تركيبي از رنگ هاي سبز، آبي خاكستري، قهوه اي، قرمز، فيروزه اي در متن ها و صورتي، سفيد و طلايي بر گل ها و اسليمي ها است.

 در دوره صفوي اين بقعه داراي فرشهاي زيبا و پرده‌هاي نفيس بوده كه اكنون اثري از آنها باقي نيست.

روي ازاره بيروني ديوارهاي جانبي بقعه آياتي از قرآن به صورن گچبري نقش بسته كه از اهميت هنري شايان توجهي برخوردار است.

در دو طرف شاه‌نشين جنوبي بقعه، دو اتاق شش ضلعي قرار دارد كه داراي سقف مقرنس زيبا و ظريفي است كه كتيبه‌اي بر روي در چوبي آن حكاكي شده‌است.

مسجد مطلب خان خوی بزرگترین و تنها مسجد رو باز کشور است.

این مسجد در بافت قدیمی شهر خوی واقع شده و مربوط به دوره ایلخانی است اما در دوره قاجاریه توسط مطلب خان از نوادگان شیخ بهایی مرمت واحیا شده است .

این بنا به سبک معماری دوره سلجوقی است و مصالح بکاررفته در آن از پی به بعد آجر است .

این مسجد یک شبستان مربع شکل بزرگ داردو دور تادور آنرا حجرات در دوطبقه تشکیل داده است .

شبستان نسبا بزرگ آن موجب شده است که این بنا فاقد سقف پوششی باشد.

مسجد مطلب خان خوی 3 ویژگی معماری منحصر به فرد دارد که آنرا ازسایر مساجد متمایز میسازد:

1-محرابی با12نیم متر ارتفاع

2-ایوانی با 25 متر ارتفاع 

3-صحن بزرگ رو باز

این سه ویژگی را شامل میشود که آنرا به یک اثر بی بدیل در بین آثار و بناهای تاریخی تبدیل کرده است .

این بنای تاریخی به شماره 4846 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

شهرستان خوی به سبب داشتن مردمان مومن و با ایمان وعلمای والامقام به دارالمونین و شهر هزار مسجد مشهور است .

نُقل نوعی شیرینی را گویند که از شیره شکر و چیزهای نظیر دانه‌های معطر هل تخم گشنیز یا خلال بادام و مانند آن درست می‌کنند.خاستگاه اصلی این شیرینی ارومیه است.

نقل در طول تاریخ از عملیات دراژه زنی هر نوع خشکبار با روکش شکر حاصل می‌شده است که این امر حدود 25 سال پیش به کمک دستگاههای دراژه زنی از حالت دستی خارج شد و نقل امروزی در واقع محصول ماشینی نقلی است که سالها پیش با زحمت فراوانی به صورت سنتی تهیه می‌شد.

خاستگاه اصلی این شیرینی ارومیه می‌باشد و افزودن گرده گلهای بیدمشک ویژگی منحصربه‌فرد نقل ارومیه است که در هیچ جای دیگری امکان تهیه نقل با ویژگی بیدمشکی ممکن نیست.

ترکیبات به کاررفته درتولیدنقل

هسته نقل : گردو ( در نقل گردویی) خلال بادام ( در نقل خلالی بادام ) مغز پسته (در نقل پسته ای ) تخم های گیاهی ( مثل گشنیز و زیره ) نخود بوداده ( در نقل نخودی)

روکش سفید رنگ نقل : شکر سفید،شربت گلوگز

طعم دهنده :گرده گل بیدمشک( در نقل بید مشکی) ، گلاب غلیظ ، وانیل و سایر طعم دهنده های میوه ای در نقل های طعم دار مثل اسانس میوه جات، دارچین و زنجبیل

رنگ و طعم : گلیز میوه جات

امروزه علاوه بر خلال بادام ،سایر اقلام خشکبار مانند مغز گردو ،مغز پسته و بادام زمینی  و نخود بو داده و غیره جهت تولید نقل استفاده میشود و اخیرا از تخم های گیاهی مانند گشنیز و هل و زیره نیز نقل هایی با خواص گیاهی و دارویی تولید می گردد اما به غیر از هسته نقل، بخش شیرین کننده در نقل شربت گلوگز و یا شکر سفید و یا شیره انگور و سایر انواع شیرین کننده ها می تواند مورد استفاده قرار گیرد اما شیرین کننده ها از آنجا که وقتی غلیظ شوند به نبات و یا شکری که سفت و خشک هست تبدیل میشوند بنابرین سرکه به شیرین کننده ها اضافه میشود که بتوان خاصیت شکر را تغییر داداما به غیر از مواد فوق آنچه نقل را بسیار خوش طعم میکند گرده گلهای بیدمشک می باشد که غیر از ارومیه  در هیچ جایی از دنیا  از آن استفاده نمی شود . گلاب و وانیل نیز جزو سایر عطر و طعم دهند ها استفاده میشود.

روش تولید

ابتدا شربت را تا 90 درصد غلظت جوشانده به آن سرکه افزوده میگردد در این مرحله طعم دهنده ها اضافه شده و سپس مغز گیاهی یا خشکبار( که در مورد نقل بیدمشکی قبلا در فصل بهار با گرده گل بیدمشک ترکیب شده است) در دیگ دراژه زنی با حرارت ملایم گرم شده سپس شربت به آرامی به مغز اضافه میگردد و به آرامی با دستگاه دم ، هوادهی میشود تا شیره اضافه شده خشک شود و این فرایند آنقدر ادامه میابد تا نقل به اندازه دلخواه در آید.

اشکال مختلف نقل

نقل بسته به شکل هسته مورد استفاده  شکل ان را به خود میگیرد و بسته به میزان شیره استفاده شده ، طرز اضافه کردن شیره و میزان سرکه مورد استفاده دارای خلل و فرج میگردد گرانترین و با ارزشترین نقل نقلی هست که اولا هسته آن حاوی گرده بیدمشک باشد و ثانیا دارای خلل و فرج باشد به نحوی که هسنه درون آن دیده شود و میزان شکر استفاده شده از 7 برابر وزن هسته بیشتر نباشد یعنی برای تولید 30 کیلوگرم نقل حد اقل 4 کیلوگرم مغز استفاده شده باشد.

خواص

خواص نقل مربوط به خواص ترکیبات موجود در آن میباشد چراکه در فرآیند تولید نقل هیچ گونه فرآیند شیمیایی صورت نمیگیرد وترکیبات فقط تغییر شکل فیزیکی میدهند.

فرهنگ و تاریخ ، محمد ملاحسینی:
گنبد سلطانیه، در شهر سلطانیه در استان زنجان قرارداردو یکی از شاهکارهای معماری دوره اسلامی است

این گنبد در حد فاصل سال‌های 704 تا 712 قمری، به دستور اولجایتو پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده و با تولیت و نظارت رشیدالدین فضل‌الله همدانی ساخته شده است.

سلطانیه، زمانی پایتخت و مسکن شهریاران بوده و امروزه نیز آرامگاه سلطان محمد خدابنده است.

گنبد مشهور سلطانیه که در مسیر تهران - زنجان از دور به رنگ نیلگون در پهنه دشت فراخ سلطانیه دیده می‌شود، گنبدی عظیم و یک پوشش است که از بی‌نظیرترین گنبدهای یک پوشش زیبا به شمار می‌آید.

گنبد سلطانیه از نظر حجم، سبک معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا، و زیبایی‌شناسی و تزیینات، نمونه ای منحصر به فرد و نقطه تحولی در معماری اسلامی به شمار می‌آید.

در بسیاری از متون تاریخی و سفرنامه‌ها، به عظمت این بنای باشکوه اشاره شده و بسیاری از شرق‌شناسان و باستان‌شناسان غربی نیز اهمیت فوق‌العاده آن را مورد تأکید قرار داده‌اند.

بدنه اصلی گنبد و تمام ساختمان آن با آجر ساخته شده و گنبد با روکش کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی و به شیوه معرق‌کاری تزیین شده است.

در قسمت جنوبی گنبد، آثار ساختمان مسجدی که محراب آن دارای حاشیه گچبری است، دیده می شود. با ملاحظه دقیق این بنای عظیم، به نظر می‌رسد که علاوه بر محل آرامگاه اصلی که شامل ساختمان مرکزی گنبد است و به نام تربت خانه شهرت دارد، بنای معظم و عالی دیگری جنب آرامگاه بوده است.

                        

کاشی‌های طلایی رنگ و منقش و هشت گوش تربت خانه و ازاره های آن از لحاظ هنر کاشی پزی فوق العاده ممتاز و کم نظیر است.

پلان بنا در رقوم همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف مرتبط با گنبد، نزدیک به مستطیل و ادامه مجموعه در طبقه دوم و سوم دارای پلان هشت ضلعی است. این بنا از سه فضای گنبدخانه، تربتخانه و سردابه تشکیل شده است.
گنبد آرامگاه اولجایتو، با ارتفاع 50/48 متر و قطر دهانه 40/24 متر، بزرگ‌ترین گنبد تاریخی درکشورو بزرگترین گنبد آجری در جهان می‌باشد.

                                

این گنبد نخستین گنبد دو جداره درجهان است که نمی‌توان نمونه‌ای قدیمی‌تر از آن در جهان یافت. ضخامت گنبد 160 سانتی‌متر و فضای خالی بین دو پوسته 60 سانتی‌متر است.

سیستم دو جداره بودن گنبد در ارتباط با مسایل ایستایی قابل بررسی است. به طوری که به لحاظ بالا بودن مقاومت بنا در لنگرهای خمشی و برشی، آن را توخالی و بنا را در مقابل زلزله آسیب‌ناپذیر کرده است.

در فضای گنبدخانه، 8 جرز سنگین با عرض 78/6 متر قرار دارد که وزن 1600 تنی گنبد را به شالوده‌ها منتقل می‌کنند. سطح مقطع هر کدام از این جرزها حداقل 50 متر مربع و بار وارده بر آن 200 تن محاسبه شده است.

                     

در زوایای اضلاع 8 ضلعی در طبقه سوم (پشت بام) گنبدخانه، هشت مناره تعبیه شده است. وجود این مناره‌ها، یکی از عناصری است که در حل مسایل استاتیکی نقش موثری داشته و نیروهای فشاری این عناصر، نیروهای رانشی گنبد را خنثی کرده و آنها را به جرز و پی منتقل می‌کنند.

دومین فضای آرامگاه اولجایتو، فضای تربتخانه است که به شکل مستطیل با طول ضلع 60/17 متر و عرض 8/7 متر و با ارتفاع 16 متر، محراب مجموعه را در جرز جنوبی در خود جای داده است.

سردابه سومین فضای آرامگاه است که ورودی آن در ایوان جنوبی تربتخانه قرار دارد. در وسط آن محل قبر و در طرفین آن دو فضای کوچک وجود دارد.

                       

این بنای 1600 تنی در 700 سال گذشته تنها 2 تا 8 سانتی‌متر نشست داشته است. در حالی که ضخامت پی بنا فقط نیم متر است و تنها در قسمت شمالی بنا به 5/1 متر می‌رسد.

گنبد سلطانیه از نظر تزیینات، بسیار غنی بوده و در آن تزیینات مختلف گچ‌بری، کاشی‌کاری، کتیبه‌نویسی، تزیینات رنگ و نقاشی، تزیینات سنگی و چوبی، در نهایت دقت و زیبایی اجرا شده است.

تزیینات گچ‌بری در سقف ایوان‌های 24 گانه طبقه دوم بنا، از زیباترین نمونه‌های گچ‌بری در بناهای اسلامی به شمار می‌آید.

در این آرامگاه، برای نخستین‌بار در تاریخ معماری اسلامی، در سطح پیچیده و مفصل از هنر کاشی‌کاری استفاده شده است. البته تزیینات در این بنا دو لایه بوده و درباره این پدیده فرضیات گوناگونی ارائه شده است.

در رابطه با کاربرد بنا به عنوان ساعت آفتابی باید گفت که نوری که از سوراخ اصلی گنبد می‌تابد، نشان‌دهنده زمان ظهر، نوری که از پنجره‌های بزرگ می‌تابد نشان‌دهنده ساعت و نور پنجره‌های کوچک نشان‌دهنده حدود دقیقه است.

گنبد و شهر سلطانیه در سال 2005 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.