سؤز

سؤز
وبسايت خبري تحليلي نداي آذربايجان

سؤز

دیل سؤزلردن دوزلیر ، بیر دیلین ایچلی – آچمالی ان کیچیک بؤلومونه سؤز دئیلیر.

قایناق: سؤزلوک، داشقین، تبریز، یاران یائیملاماسی، 1374

تورکجه سؤزلری معنالارینا، ستروکتورلارینا و جومله ده گؤتوردوکلری وظیفه لره گؤره تسنیف ائده بیلریک. بو تسنیف ائتمه آشاغیداکی شکلی مئیدانا گتیرر.

1)انلاملاری باخیمیندان

ضید معنالی سؤزلر

سینونیم سؤزلر

اومونیم سؤزلر

ضید معنالی سؤزلر

مجاز معنالی سؤزلر


2)یاپیلاری باخیمیندان


ساده سؤزلر

تؤره میش سؤزلر [چه کی لیش و ایستحصال علاوه لری]

بیرلشمیش سؤزلر


3)گؤرئولئری باخیمیندان


آد اولان سؤزلر

صیفت اولان سؤزلر

عوضلیک اولان سؤزلر

ظرف اولان سؤزلر

ادات اولان سؤزلر

باغلاییجی اولان سؤزلر

نیدا اولان سؤزلر

حرکت اولان سؤزلر

فییلیمسیلئر



معنالارینا گؤره سؤزلر

1. ضید معنالی سؤزلر: معنا جهتدن بیر-بیری نین علئیه داری اولان سؤزلره ضید (لئیهدار) معنالی سؤزلر دئییلیر. چوخ - آز، عاغیللی - عاغیلسیز، چتین - آسان، آرخا - اؤن، ساغ - سول...

2. اومونیم سؤزلر: یازیلیشلاری و اوخونوشلاری عئینی، معنالاری فرقلی اولان سؤزلره اومونیم (سئستئش) سؤزلر دئییلیر.


گول، چوخ سئودیگیم بیر چیچکدیر.

گول، سینیفیمیزین ان چالیشقان شاگیردیدیر.

ایضاح ائدیلن لطیفه یه هر کس گولیدی.


3. سینونیم سؤزلر: یازیلیش و اوخونوشلاری آیری، معنالاری عئینی اولان سؤزلره سینونیم (سینونیم) سؤزلر دئییلیر. نملی - روتوبتلی، سوروش - گوج، مکتب - مکتب، موعلیم - موعلیم


4. تئرمین اولان سؤزلر: ائلم، صنعت، پئشه و تئخنیکی مؤوزوعلاردا بعضی آنلاییشلاری قارشیلایان سؤزلره تئرمین دئییلیر.


جوغرافییا تئرمینی

هوقوق تئرمینی

هندسه تئرمینی

رییازیات تئرمینی

ادبیات تئرمینی

موسیقی تئرمینی

آدا، داغ، دوزنلیک، دنیز، گؤل، چای...

کونستیتوسییا، قانون، ایدیعا، شیکایتچی، محکمه...

بوجاق، کنار، کؤشئگئن، کوادرات/کادر...

توپلاما، چیخارما، منفی، موثبت، قالان، تنلیک...

رامان، پیئس، ناغیل، هئکایه، دئنئم، مقاله...

نوتا، سولفئژ، تورکو، ماهنی...

5. مجاز معنالی سؤزلر: سؤزلرین جومله ایچینده، لوغت معنالاریندان باشقا معنالاردا ایستیفاده ائدیلمه سینه مئجازانلامی دئییلیر.

کئچی آغاجلارین باش دوشمنیدیر

کئچی کیمی بیرین

آسلان، مئشه لرین کرالیدیر.

احمد الینی گؤستریب: " آسلانا باخ آسلانا. " دئدی.

6. دئییملر، اؤزدئییشلئر و آتالار سؤزلری

1. دئییملر : بیر معناس(ن)ی قارشیلاماق مقصدییله، بیردن چوخ سؤزون گئرچک معناس(ن)ی خاریجینده ایستیفاده ائدیله رک مئیدانا گتیردیکلری قلیبلشمیش سؤزبیرلیغینئ دئییم دئییلیر. باشی قیزماق، گؤزونو بوداقدان اسیرگمه مک...

2. اؤزدئییشلئر: کیم طرفیندن دئییلدیگی موعین اولان، قیسا و کؤکلو سؤزلره اؤزدئییش (ئپیقرام) دئییلیر.

من ایدمانچی نین عاغیللی، چئویک، عئینی زاماندا اخلاقلیسینی سئورم (اتاتورک)

منه یولداشینی سؤیله سنه کیم اولدوغونو سؤیلگیم. (جئروانتئس)

3. آتالار سؤزلری: سؤیلیه نی موعین اولمایان، جمعیتیمیزه دوشموش، قیسا، کؤکلو و قلیبلشمیش سؤزلره آتالار سؤزو دئییلیر.

آخاجاق قان باشدا دایانماز.

بوش چووال آیاقدا دایانماز

بیلمه مک آییب دئییل، سوروشماماق (ؤیرنمه مک) آییبدیر.

ستروکتورلاری باخیمیندان سؤزلر

1. ساده سؤزلر: سؤز کؤکو علاوه آلسا بئله معنا طرفیندن بیر دییشیکلییه اوغرامامیشسا، بو تیپ سؤزلره ساده سؤزلر دئییلیر. عومومیتله کؤک حالینداکی (بزن گؤود) سؤزلردیر.

یوردوموزون دنیزلری بالیق جهتدن چوخ زنگین ساییلماز. (بورادا " دنیز " سؤزو -لئری اکینی آل/گؤتورمه سینه باخمایاراق معناس(ن)ی دییشمه میشدیر. بونا گؤره " دنیز " آدی ساده بیر سؤزدور.

2. تؤره میش سؤزلر: کؤک و یا گؤوده حالینداکی سؤزلره ایستحصال علاوه لری علاوه اولوناراق مئیدان گلن یئنی سؤزلره تؤرمیش سؤز دئییلیر.

سؤزلر، سونلارینا بعضی علاوه لر آلارک دییشیک فورمالاردا جومله ده ایستیفاده ائدیلرلر.

تورکجه ده علاوه لر ایکییه آیریلار:

1. ایستحصال علاوه لری: سؤزلرین سونلارینا علاوه اولوناراق یئنی معنادا سؤزلر تؤره دن علاوه ائدره ایستحصال علاوه لری دئییلیر.

دیلیمیزده موختلیف ایستحصال علاوه لری واردیر: -لیک، -لی، -جی، -جیک، -سیز، - شر، -جیک، -ایم، -ما، -ایش، -سی، -گئن، -تی، -گیچ، -گین... بو علاوه لر سس اویغونلاشماسینا گؤره سؤزلره علاوه اولونارلار.

معمار - میمار_لیک، گؤز - گؤز_لوک، دیوار - دووار_جی

2. چکیلیش علاوه لری: علاوه اولوندوقلاری سؤزلری چکیلیشلی حالا گتیرن، ینی یئنی معنادا سؤز تؤرتمه یهن علاوه ائدره چکیلیش علاوه لری دئییلیر. چکیلیش علاوه لری سؤزلردن یئنی سؤز تؤرتمزلر.

درس + لئر + ای + میز + ده __ درسلریمیزده .................. قالدیر + دی __ قالدیردی

3. بیرلشمیش سؤزلر: دیلیمیزده ایکی و یا داها چوخ سؤز بیرلشه رک باشقا معنادا یئنی بیر سؤز مئیدانا گتیررلر. بئله سؤزلره بیرلشمیش سؤز دئییلیر.

بئشیکتاش، چاناققالا، دوقوشو...

دیگر سؤز نؤوعلری

اداتلار: اؤز باشلارینا معناس(ن)ی اولمایان، آنجاق جومله ده بیرلیکده ایستیفاده ائدیلدیگی سؤزلر آراسیندا ماراق/لاقه قوران سؤزلره ادات دئییلیر.

ایچریده اولان بیر نئچه کول چیرپی ایله آتش یاندیردیق.

آسلان کیمی جاوان دئیه سنی تانیتدی.

احمده گؤره سن داها چلیشکانسین.

یاشاماق اوچون چالیشماق لازیم.

دیلیمیزده ایستیفاده ائدیلن اداتلارین بؤیوک حیصه س(ن)ی تاماملیق اولاراق ایستیفاده ائدیلدیگینده ظرف بوتونله چی کیمی وظیفه یئرینه یئتیررلر. اونودولماماسی لازیم اولان بودور: ادات اولان سؤزلر یالنیز سؤزلر آراسیندا ماراق/لاقه قورارلار.

باشقا ادات اولان سؤزلر: قدر، دئغی، اوزره، قارشی، بری، یانا، بئله، کنار، ایکن، اؤتری...


باغلاییجیلار: جومله لر آراسیندا ماراق/لاقه قوران، بیر-بیرینه باغلایان سؤزلردیر. تک باشلارینا معناسیزدیرلار. آنجاق جومله ایچینده معنا تاپارلار.

کی، یا دا، آما، لاکین، و یا، و یاخود، لاکین، مگر، چونکی، مادام، ایله...


آجلیق و یورغونلوقدان گؤزلری باغلاندی.

هم گل دئییرسن، هم ده منی گؤزلمیرسن...


نیدالار: سئوینمه، قیزما، قورخو، آغریما، چاشما کیمی قفلتن مئیدانا چیخان دویغولاری، بعضی سسلری ایفاده ائتمه یه یارایان سؤزلردیر.

اونلئمئلر، نیدا جوملجیکلرینده ایستیفاده ائدیلر و بو نؤو جومله لرین سونونا نیدا ایشارئدی قون/قویولار.


موکممل! مؤعجیزه ! شاهانه!

یاشا، وار اول!

افسوس، یانیریق!

وور قارداشیم وور، هایین دوشمن یوردوموسو گؤتورمه یه!




افسانه

 

تابياتوستو اؤزللیکلر گؤسترن کسلرين حياتلاري نين و اولای لارين ايضاح ائديلديگي حیکایه لر. افسانه خالقين خيال گوجويله ياراتديغي " ايدئال اينسان تيپي " ني وئرر و نسيلدن نسيله ايضاح ائديلر. افسانه ايله ناغيللار آراسيندا اويغونلوق واردير. ايکي طورده ده فؤوق العاده حاديثه لر ايشلنر. تک افسانه داها اينانديريجيدير. بو ايستيقامتييله حیکایه و داستانا ياخينلاشار.

افسانه لر بئله آيريلار:

1. ياراديليش افسانه سي (دونيانين ياراديليشي، طبيعت وارليقلاري نين مئيدانا گليشي، قييامت گونلري.)

2. تاريخي افسانه لر.

3. فؤوق العاده کسلر، وارليقلار و گوجلري مؤوزوع آلان افسانه لر.

4. ديني افسانه لر.

تورک افسانه لرينده قهرمانليق، فداکارليق، جسارت، اخلاقي داورانيشلار، ايجتيماعي نيظاما باغليليق، آهلاهين قودرتينه ايمان، دوزگونلوک، جومردليک، صميميت کيمي کونولار ايشتيراک ائدر. گنج عوثمان، بوش بئشيک، بيچاقچي ائفئ، چوبان چشمه سی، گلين قايا، جنّت داغي، قان قويوسو، يوسوفچوک قوشو کيمي افسانه لر خالق آراسيندا دئييلمکده دير.




دیل


بینیمیزدن کئچنی سویله ییب، باشقالاری ایله ایلگی ساخلاما اوچون بیر سیرا سؤزلرده ن قیدالانیریق بو سؤزلره بوتونلوکده دیل دئیلیر.

قایناق: سؤزلوک، داشقین، تبریز، یاران یائیملاماسی، 1374

دیل اینسانلارین دویغو، دوشونجه و ایستکلرینی آنلاتماک اوچون ایستیفاده ائتدیکلری سس یا دا ایشاره لر سیستئمیدیر. دیل بیلگیسی بیر دیلی مئیدانا گتیرن سسلری، سؤزلری، جومله لری و بونلارلا علاقه دار قایدالاری آراشدیران بیر بیلیمدیر.

دونیا دیللری آراسیندا تورکجه نین یئری: یئر اوزونده ایکی میندن چوخ دیل آراشدیریلمیشدیر. بونا گؤره دیللر اوچ قروپا آیریلار  :

تک هجالی دیللر

بیتیشکن (اکله ملی) دیللر

بوکوملو (چکیملی) دیللر


تک هئجالی دیللر

بو دیللرده بوتون سؤزلر تک هئجالیدیر. سؤزلرین چکیلیشلی حاللار یوخدور. (چینجه، تیبتچئ بو قروپا گیرر)



بیتیشکن (اکله ملی) دیللر

سؤز کؤکلری دییشمز. سؤز کؤکلرینه چشیتلی علاوه لر گتیریله رک تورئتکئلئر ائدیلر. سؤزلر جومله ایچینده ایستیفاده ائدیلرکن موختلیف چکیلیش علاوه لری گؤتوررلر. (تورکجه، ماجارجا بو دیل قروپونا گیرر)


بوکوملو (چکیملی) دیللر

بو دیللرده تک و چوخ هئجالی کؤکلر و علاوه لر واردیر. سؤز تؤرتمه لرینده و چکیلیش اسناسیندا کؤکلرده دییشیکلیک اولار. (عربجه و بوتون هیند – آوروپا دیللری بو قروپا گیرر .



دیللرین چشیتلنملری (نؤوعلره آییریلمالاری):

آ. شیوه: بیر دیلین دییشیک (کولتور) مدنیت سویییه لرینه گؤره اوغرادیغی دییشمه یه شیوه دئییلیر. یازی دیلینه عکس اولونماز.

ب. آغیز: شهرلر و یا کندلر آراسیندا راستلانان آز چوخ دییشیک دانیشمالارا آغیز دئییلیر. قونیه، قیصر وس.

ج. لهجه: آغیز آیریلیغی داها گئنیش و دیقته چارپان شکیلده اورتایا چیخار. دانیشیق دیلینده مئیدانا چیخان فرقلیلیک یازی دیلینده ده اؤزونو گؤسترر: قیپچاقچا و چاغاتایجا کیمی.


تورکچه نین قایناغی: تورکلرین آنایوردو اورتا آسیا اولوب دیلیمیزین قایناغی بورادان گلیر. تورکجه نی دانیشانلارین سایی 120 میلیون اطرافیندادیر. تورکلر آراسینداکی آغیز فرقلیلیگی داواملی یئنی لهجلرین تؤرمه سینه گتیریب چیخارمیش، یئنی بیر دیل وضعیتینه گلمیشدیر: یاقوت طرفیندن و چاووش طرفیندن کیمی.

بو دیللرین هامیسینا بیردن اورال - آلتای دیللری دئییلیر.


سویداش دیللر: بیر نئچه کؤهنه آنا دیلین دییشیکلییه اوغراماسییلا یئنی دیللر مئیدانا گلمیشدیر. بو آنا دیلدن گلدیکلری آیدین اولان بیر سویدان(نسلدن) ساییلار. بونا گؤره سویداش دیللر :


هیند - آوروپا دیللری

هامی - سامی دیللری

چین - تیبئت دیللری

بانتو دیللری

اورال - آلتای دیللری

هیند، ایران ... کیمی آسیا دیللری و بوتون آوروپا دیللری.

عبرانی و عربجه کیمی

چینجه، تیبئتجه

آفریکا دیللری

اورال قولو، ماجار و سامویئت دیللری. آلتای قولو، تورکجه و موغولجا.


آنا تورکجه دن گلن دیللرین هامیسینا بیردن تورک دیللری دئییلیر.




صفحه قبل 1 2 3 4 5 ... 36 صفحه بعد

تبلیغات

مجله اینترنتی آذربایجان

ساير اخبار

با عاشورائیان

وهب مسیحی

امکانات